بای پس معده ، یک میانبر برای لاغری

لابد عبارت عمل بای پس معده به گوش‌تان آشناست. بای پس ، یک جراحی در کنار انواع دیگر جراحی لاغری همچون اسلیو و بالون معده است که رویای لاغری را به حقیقت تبدیل می‌کند و از شما آدم دیگری می‌سازد. این‌بار بدون چربی و بیماری‌های ناشی از عوارض چاقی. این جراحی در کشور ما نیز رواج دارد و راه‌حل بسیاری از مردمان برای رهایی از چنگال غول چاقی به شمار می‌آید. به همین دلیل باورهای درست و نادرستی نیز دور و برش تاب می‌خورد. بد نیست یک بار از صفر تا صد عمل بای پس را ببریم زیر ذره‌بین. ببینیم چیست، چه انواع و فرایندی دارد، اصلا به درد چه کسانی می‌خورد و آیا کفه خوبی‌ها بر عوارض عمل بای پس سنگینی می‌کند و یا نه؟!

بای پس در لغت (By Pass) به معنای «میانبر» است: میانبری برای پرهیز از راه دراز لاغری، دور زدن همه آن‌چه که ما آن‌ها را به مثابه عوارض چاقی می‌شناسیم و مسیر کوتاهی که علم برای دست یافتن به زیبایی پیش‌روی‌مان قرار می‌دهد! اما همه این توصیفات شاعرانه نمی‌توانند دلیل محکمی برای نام‌گذاری یکی از شایع‌ترین جراحی‌ها باشد! پای چرایی‌های دیگری در کار است.

عمل بای پس معده چیست؟

آن‌گونه که یاد شد، بای پس در لغت میانبر معنا می‌دهد و این معنا به شکل و شیوه عمل برای رسیدن به وزن مطلوب اشاره می‌کند. شیوه عمل بای پس یکی دیگر از دستاوردهای پزشکی برای درمان بیماری چاقی است. چیزی است شبیه به اسلیو معده اما این شباهت دلیلی نیست برای آن‌که این دو را یکی بگیریم. شباهت جراحی‌های اسلیو و بای پس در عمل کوچک کردن معده نهفته است. در هر دو عمل جراحان از اندازه معده می‌کاهند تا بلکه میزان خوراکی و انرژی دریافتی را به حداقل برسانند. با وجود این عمل بای پس معده و اسلیو تفاوت‌های آشکاری نیز دارند که یکی از آن‌ها در چون و چگونگی مراحل آن‌هاست.

 مراحل عمل بای پس معده

یک روز پروفسور ایتو مسیون در دانشگاه آیووا رفت توی اتاق عمل معده‌ای را به ترفندهای جوراجور کوچک کرد، آمد بیرون و گفت:«دیدید؟! این هم یک جورش است! یک ابتکار دیگر در جراحی لاغری!» و اسمش را گذاشتند عمل بای پس معده. از آن روز به بعد خوراکی اضافه دیگر مجبور نبود از تمام اندام گوارشی عبور کند و به مقصد برسد، بلکه یک راست می‌رفت همان‌جا که باید می‌رفت و دفع می‌شد. در واقع خوراکی پس از عمل بای پس معده میانبر می‌زد. اما پروفسور چگونه چنین کاری کرد؟! از کدام مراحل گذشت تا سر آخر از آن معده چنین معجزه‌ای بسازد.

 عمل بای پس معده معمولا در عرض یک تا یک و نیم ساعت و در در دو مرحله انجام می‌گیرد. در مرحله اول معده کوچک می‌شود. در واقع پزشک معده را دو تکه می‌کند: یکی بخش بالایی معده و دیگری بخش پایینی آن. قرار است پس از این عمل خوراکی مستقیم به بخش بالایی برود. به آن بخش بالایی کیسه معده هم می‌گویند. این بخش فقط 28 گرم غذا در خود جا می‌دهد. اما خب غذا چطور باید راه به کیسه معده باز کند؟

جواب این سوال در مرحله دوم محقق می‌شود، آن‌جا که جراح بخشی از روده را به کیسه پیوند می‌زند. در نتیجه غذا از راه روده کوچک به سمت کیسه روانه می‌شود.

انواع بای پس

اما این تنها یک شمای کلی از آن چیزی است که در حین عمل بای پس معده رخ می‌دهد. چرا که بای پس معده خودش انواع و شیوه‌های گوناگونی دارد و جراحان به تناسب با شرایط بیمار یکی از این شکل‌ها را برخواهند گزید: مینی بای پس معده و بای پس کلاسیک معده.

بای پس کلاسیک معده

در عمل بای پس کلاسیک پزشک بخشی از روده را حذف و معده را کوچک‌تر می‌کند و دو نقطه اتصال میان روده و معده می‌سازد. به همین خاطر میزان جذب کالری و خوراکی به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد و هفتاد درصد از وزن بیمار در فاصله زمان یک سال و نیم کم می‌شود. بای پس کلاسیک را به دو گونه انجام می‌دهند: بای پس کلاسیک باز و بای پس کلاسیک لاپروسکوپی!

مینی بای پس معده

در عمل مینی بای پس معده اما نقطه اتصال روده و معده یکی است و بیهوشی کمتری دارد. مینی بای پس در حقیقت ترکیبی است از اسلیو و بای پس. در این نوع عمل حجم معده نیز بزرگتر از عمل بای پس معده کلاسیک خواهد بود.

روند کاهش وزن

یکی از پرسش‌های رایج این است که بعد از این همه، چقدر وزن کم می‌کنیم و… چگونه؟ پیش‌تر اشاره کردیم که پس از عمل بای پس، در فاصله زمانی یک تا یک و نیم سال، چیزی حدود هفتاد و یا هشتاد درصد از اضافه وزن خود را از دست خواهید داد! این عدد معجزه شگفت‌انگیز عمل بای پس است. یکی از عواملی که می‌تواند روحیه شما در حین مبارزه با چاقی را حفظ کند، آگاهی از روند کاهش وزن است.

وقتی از روند کاهش وزن سخن می‌گوییم به نسبت میزان وزن کاسته شده بر سرعت کاهش اشاره می‌کنیم. بدیهی‌ست که این روند، به فراخور رژیم غذایی سختی که توسط پزشک تجویز می‌شود در یک هفته ابتدایی کم‌نظیر است. در ادامه نم‌نمک سرعت کاهش وزن کم‌تر اما رویه مداومت خواهد داشت. پس ناامید نشوید اگر در ماه ششم تغییرات کم‌تر چشمگیراند. ما به این دوران، «ماه عسل» کاهش وزن می‌گوییم.

مراقبت‌ پس از عمل

یکی دو روز پس از انجام عمل بای پس معده از بیمارستان مرخص خواهید شد و درست این‌جاست که همه‌چیز آغاز خواهد شد. منظور از همه‌چیز، همه مراقبت‌ها و ملاحظاتی است که پس از عمل بای پس بر عهده شماست. از مراقبت از زخم‌ها گرفته تا تلاش برای حفظ وزن به وسیله ورزش و رژیم‌های غذایی. با وجود این نحوه مراقبت نسبت به نوع عمل( باز و یا لاپروسکوپی، کلاسیک و یا مینی‌بای پس) فرق دارد. بگذارید فارغ از این تفاوت‌ها، نگاهی اجمالی به موارد پراهمیتی که پس از جراحی باید مدنظر قرار داده شود، بیندازیم:

مراقبت از زخم

استراحت کنید! استراحت دوران نقاهت را کوتاه می‌کند و زمینه‌ساز بازسازی بدن می‌شود. حواستان به سرفه‌هاتان باشد! نمی‌توان انکار کرد که سرفه مایع اضافه را از بدن‌تان خارج می‌کند اما فراموش نکنید که شما در بدن‌تان زخمی دارید. پس با احتیاط سرفه کنید. اگر احساس کردید سر دل‌تان می‌سوزد، از بالشت کمک بگیرید و دو ماه دست به اجسام سنگین نزنید.

رژیم غذایی

کمی سخت اما شدنی‌ست. خودتان را برایش آماده کنید چرا که برای مصرف غذای جامد باید تا یک ماه دست نگه دارید. به برنامه غذایی که پزشک در اختیارتان می‌گذارد اطمینان کنید و دست کمش نگیرید. پس از عمل بای پس معمولا رژیم غذایی با مصرف مطلق مایعات شروع می‌شود. احتمالا باید یک هفته تنها مایعات رقیق آبکی مصرف کنید؛ از سوپ تا چای بدون قند! گوشت و دیگر مایعات را موقتا کنار بگذارید. هفته اول که گذشت عیبی ندارد در کنار آن مایعات پودینگ هم بخورید. در هفته سوم، رعایت رژیم غذایی آسان‌تر می‌شود. دیگر پوره‌ها بلامانع است. هفته چهارم سبزیجات پخته و نرم قدرت انتخاب‌تان را بالا می‌برد و هفته چهارم… تبریک می‌گویم: به جهان غذاهای جامد خوش آمدید.

رعایت توصیه‌های دارویی

یک هفته بعد از جراحی باید شال و کلاه کنید و بروید دکتر! این اولین ویزیت پس از عمل بای پس معده است. بعدتر باید شش ماه یک بار و سالی یک بار به پزشک مراجعه کنید. ممکن است در هر بار مراجعه به پزشک، نسخه‌ای از داروهای گوناگون نصیب‌تان شود. مصرف آن داروها را از قلم نیندازید.

مزایا و معایب عمل بای پس معده

هیچ چیز اندازه به اندازه تماشای عکس عمل بای پس معده و یا فیلم عمل بای پس معده نمی‌تواند از تجربه عمل بای پس معده به طرز ملموسی پرده بردارد. با وجود این اطلاعات مناسبی درباب مزایا و معایب عمل بای پس معده در دست هست، چندان که می‌توان آن‌ها را معیاری برای ارزیابی گرفت. در جدول زیر جمعی از این مزایا و معایب را گرد آوردیم:

خطر مرگ در عمل بای پس معده از جمله خطراتی‌ست که برخی در مخالفت با انجام عمل‌هایی از این دست طرح می‌کنند. درحالیکه احتمال مرگ در عمل بای پس زیر یک درصد ارزیابی می‌شود. 

بای پس معده برای چه کسانی مناسب است؟

بعد از این همه، بدیهی‌ست که بسیاری از خود بپرسند که آیا عمل بای پس معده همان جراحی‌ای‌ست که قرار است ما را از شرّ چاقی نجات دهد؟ یک قاعده کلی می‌گوید جراحی لاغری، از هر نوع، تنها برای افرادی مناسب است که شاخص توده بدنی بالای 40 دارند. پیش‌تر در مقاله «عمل جراحی؛ آری یا نه؟» از نحوه محاسبه‌اش سخن گفته‌‍ایم!  اگر این شرط لازم را دارید، باید به دیگر شرایط آمادگی برای عمل بای پس توجه کنید. پزشک معمولا پیش انجام عمل آزمایشات دقیقی پیرامون وضعیت سلامتی عمومی شما تجویز خواهد کرد. نتایج این آزمایشات مبنای تصمیم پزشک در باب ضرورت عمل بای پس خواهد بود.

هزینه عمل بای پس چقدر است؟

هزینه عمل بای پس در چند سبد تقسیم می‌شود: هزینه جراح، هزینه بیمارستان، هزینه‌های پس از جراحی/ به جز هزینه جراح، در باقی موارد دست‌تان برای کنترل هزینه‌ها باز است. مثلا هزینه بیمارستان! اگر عضو بیمه باشید و بتوانید ضرورت عمل جراحی لاغری را به پزشک معتمد بیمه اثبات کنید و در بیمارستان دولتی بستری شوید، بیمه لااقل بخشی از هزینه بیمارستان را متقبل می‌شود.

در مورد هزینه‌هایی همچون هزینه‌های رژیم غذایی نیز دست‌تان برای مدیریت خرج‌ها باز است و نیاز به نگرانی نیست. در نتیجه اگرچه عمل‌های نظیر بای پس معمولا گران تمام می‌شوند اما با مدیریت آن می‌توان از زیر بار سنگین هزینه‌ها خلاص شد.