سنگ مثانه چیست؟ علت، عوامل موثر، روش های تشخیص و درمان آن کدامند؟

سنگ های مثانه، رسوبات معدنی سختی هستند که در مثانه تشکیل می شوند. این سنگ ها می توانند از نظر اندازه و ترکیب متفاوت باشند و باعث ناراحتی و مشکلات ادراری شوند. در این مقاله از مجله جراحی لاغری به تعریف سنگ مثانه، علت تشکیل، عوامل موثر بر ایجاد، علائم، روش های تشخیص، گزینه های درمانی و راه های پیشگیری از بروز آن ها می پردازیم.

سنگ مثانه چیست؟

بلور یا توده ‌های جامدی هستند که از تجمع مواد معدنی ادرار، در مثانه ایجاد می ‌شوند. اندازه این سنگ ها می تواند، به اندازه دانه های کوچک یا سنگ های بزرگی که کل مثانه را پر می کنند، باشد.

سنگ تشکیل شده در مثانه می تواند از مواد مختلفی مانند کلسیم، اسید اوریک یا استروویت تشکیل شده باشد؛ ترکیب سنگ ها می تواند بر شکل گیری و گزینه های درمان آن ها تاثیر بگذارد.

👈بیش تر بخوانید: راه های جلوگیری از سنگ کلیه

علت تشکیل سنگ مثانه

رسوبات معدنی در مثانه معمولاً زمانی تشکیل می‌شوند که ادرار غلیظ می‌شود و به مواد معدنی اجازه کریستالیزه شدن و تشکیل سنگ را می ‌دهد. عوامل متعددی می توانند در تشکیل سنگ ها در مثانه نقش داشته باشند كه عبارتند از:

عفونت‌ های دستگاه ادراری

عفونت‌ های مزمن یا مکرر می ‌توانند خطر ایجاد کریستال ها در مثانه را افزایش دهند، باکتری هایی که باعث عفونت ادراری می شوند می توانند موادی تولید کنند که باعث تشکیل سنگ های مانند استروویت می شود.

ایجاد سنگ مثانه به دلیل بزرگ شدن غده پروستات

در مردان، بزرگ شدن غده پروستات می تواند جریان طبیعی ادرار را مسدود کند و منجر به احتباس ادرار و افزایش تشکیل سنگ شود.

اختلال عملکرد مثانه

شرایطی مانند مثانه نوروژنیک یا انسداد خروجی مثانه که بر تخلیه مثانه تاثیر می گذارند، محیطی مناسب برای تشکیل سنگ ایجاد می کنند.

کم آبی

مصرف ناکافی مایعات و آب می تواند ادرار را غلیظ کند و احتمال تشکیل سنگ مثانه را افزایش دهد.

رژیم غذایی

 برخی عوامل رژیمی مانند مصرف بیش از حد نمک، پروتئین حیوانی یا غذاهای غنی از اگزالات (مانند اسفناج، ریواس)، می توانند در تشکیل سنگ های مثانه نقش داشته باشند.

👈بیش تر بخوانید: توده کلیه چیست؟

عوامل موثر بر افزایش خطر تشکیل سنگ مثانه

علت های ذکر شده در بالا نقش مهمی در تشکیل سنگ در مثانه ایفا می کنند، اما عوامل دیگری نیز وجود دارد که می توانند بر رشد آن ها تاثیر بگذارند، این عوامل شامل موارد زیر هستند:

• سن و جنسیت: سنگ های مثانه در مردان و افراد بالای 50 سال، شایع تر است.
• محل تشکیل: شیوع انواع خاصی از رسوبات معدنی در مثانه بسته به محل تشکیل متفاوت است؛ به عنوان مثال، سنگ‌ های استروویت در نواحی شیوع داراری عفونت های دستگاه ادراری باکتریایی است، شایع‌ تر هستند.
• بیماری های زمینه ای: برخی از بیماری ها مانند نقرس، ناهنجاری های دستگاه ادراری یا اختلالات متابولیک می توانند خطر تشکیل توده های جامد در مثانه را افزایش دهند.

علائم سنگ مثانه

وجود سنگ یا کریستال های متبلور در مثانه می تواند علائم مختلفی ایجاد کند، از جمله:

• درد و ناراحتی: وجود سنگ در مثانه می تواند باعث درد در قسمت تحتانی شکم یا لگن شود. این درد ممکن است متناوب یا مداوم باشد و در هنگام ادرار تشدید شود.
• تغییرات ادراری: بیماران مبتلا به انواع سنگ های مثانه ممکن است تکرر ادرار، نیاز فوری به دفع ادرار، مشکل در شروع یا توقف ادرار، جریان ضعیف ادرار یا خون در ادرار را تجربه کنند.
• عفونت های دستگاه ادراری: عفونت ادراری مکرر ممکن است به دلیل وجود رسوبات معدنی در مثانه رخ دهد که منجر به علائمی مانند تب، لرز و ادرار کدر یا بدبو می شود.

روش های تشخیص سنگ مثانه کدامند؟

برای تشخیص انواع سنگ و کریستال ایجاد شده در مثانه می توان از روش های زیر استفاده کرد:

بررسی تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی

متخصص اورولوژی در مورد علائم، سابقه پزشکی از بیمار سوال می پرسد و برای معاینه فیزیکی و ارزیابی شکم اقدام می کند.

آزمایش ادرار برای تشخیص سنگ مثانه

نمونه ادرار ممکن است برای تشخیص وجود خون، عفونت یا کریستال‌ هایی که احتمال سنگ در مثانه را نشان می‌ دهند، آنالیز شود.

آزمایشات تصویربرداری

اشعه ایکس، سونوگرافی یا سی تی اسکن می تواند تصاویر دقیقی از مثانه ارائه دهد و وجود، اندازه و محل سنگ ها را مشخص کند.

سیستوسکوپی

در برخی موارد ممکن است سیستوسکوپی انجام شود. این روش شامل قرار دادن یک لوله نازک با یک دوربین در مجرای ادرار برای بازرسی بصری مثانه و شناسایی سنگ های تشکیل شده در آن است.

روش های درمان برای سنگ مثانه

درمان مناسب برای سنگ های تشکیل شده در مثانه به عواملی مانند اندازه، ترکیب و تعداد سنگ ها و همچنین سلامت کلی فرد بستگی دارد. گزینه های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

دارو

برخی از سنگ های کوچک مثانه ممکن است با داروهایی که به حل شدن سنگ ها یا جلوگیری از رشد آن ها کمک می کنند، درمان شوند. این روش برای انواع خاصی از سنگ  ‌ها مانند سنگ‌ های اسید اوریک مؤثرتر است.

روش های کم تهاجمی

در مواردی که سنگ مثانه بیش از حد بزرگ باشد که به طور طبیعی دفع نشود یا با دارو قابل حل نباشد، ممکن است از روش های کم تهاجمی استفاده شود. این روش ها شامل سیستولیتولاپاکسی و شکستن سنگ ها با استفاده از انرژی لیزر یا اولتراسوند یا سیستولیتوتومی از راه پوست است که با دسترسی به مثانه از طریق یک برش کوچک، سنگ ها را بر می دارند.

برداشتن با جراحی

در شرایط خاص، ممکن است برای برداشتن سنگ های بزرگ یا پیچیده مثانه، جراحی باز لازم باشد. این رویکرد عموماً برای مواردی در نظر گرفته می شود که سایر گزینه های درمانی امکان پذیر یا موثر نیستند.

راه های پیشگیری از سنگ مثانه

سنگ های مثانه می توانند برای برخی افراد یک مشکل عود کننده باشند، برای کاهش خطر تشکیل آن ها می توان اقدامات زیر را انجام داد:

• هیدراته بمانید.
• از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنید.
• بهداشت را به خوبی رعایت کنید.
• به دنبال درمان فوری برای عفونت های دستگاه ادراری باشید.

👈بیش تر بخوانید: کیست ساده کلیه چیست؟

جمع بندی مطالب

سنگ مثانه، در مثانه و از تجمع رسوبات معدنی سختی موجود در ادرار تشکیل می شود و می تواند باعث ناراحتی و مشکلات ادراری شود.

سنگ های موجود مثانه به دلیل عوامل مختلفی از جمله عفونت های دستگاه ادراری، اختلال عملکرد مثانه، کم آبی بدن و عوامل غذایی ایجاد می شوند و با علائمی مانند درد، تغییرات ادراری و عفونت های مکرر دستگاه ادراری ظاهر می شود.

تشخیص با شرح حال پزشکی، معاینه فیزیکی، آزمایش ادرار و تصویربرداری، امکان پذیر است و از گزینه های درمانی مانند دارو، روش های کم تهاجمی یا برداشتن جراحی استفاده می شود.

اقدامات پیشگیرانه شامل هیدراته ماندن، پیروی از یک رژیم غذایی متعادل، رعایت بهداشت خوب و جستجوی درمان فوری برای عفونت های دستگاه ادراری است.

اگر به سنگ مثانه مشکوک هستید یا علائم مرتبط با آن تجربه می کنید، باید برای ارزیابی، تشخیص و درمان مناسب با یک متخصص اورولوژی مشورت کنید.