فتق شکمی؛ علل، علائم و روش های درمان

برای بسیاری از افراد این سوال پیش می آید که فتق شكمي چيست؟ باید بدانید که فتق شکمی زمانی اتفاق می افتد که بخشی از بافت های بدن با تضعیف شدن یکی از دیواره های ماهیچه ای که حفره شکمی را احاطه کرده است، بیرون می زند. بسیار از فتق ها در ناحیه شکم و حد فاصل بین قفسه سینه و کشاله ران ایجاد می شوند. اما امکان ایجاد فتق در قسمت فوقانی ران یا کشاله ران هم وجود دارد.

افراد بسیاری بر این باورند که این عارضه در مردان بیش تر از زنان دیده می شود. این یک باور غلط است. تحقیقات نشان داده است که فتق شکمی در زنان بیش تر از مردان اتفاق می افتد. در ادامه با ما در این مقاله از مجله جراحی لاغری همراه باشید تا بیش تر با این عارضه آشنا شوید.

انواع فتق

فتق ها بسته به مکانی که در آن ظاهر می شوند انواع مختلفی دارند. انواع آن ها عبارتند از:

• فتق اینگوئینال (فتق کشاله رانی)؛
• فتق هیاتال (فتق جداره شکمی یا دیافراگم)؛
• فتق امبلیکوس (فتق نافی)؛

همچنین باید بگوییم که انواع فتق ها می توانند موروثی یا اکتسابی باشند.

علائم فتق شکم

در اکثر موافق فتق به غیر از ایجاد ورمی دردناک در ناحیه هیچ گونه مشکل دیگری ایجاد نمی کند و نیاز به درمان اورژانسی ندارد. اما برخی از فتق ها می توانند خطرناک و بسیار دردناک باشند به طوری که در هنگام ایستادن، بلند کردن اجسام سنگین و زور زدن این درد دو چندان می شود.

درد فتق شکمی چنان آزار دهنده است که تحمل آن برای افراد سخت است و در اکثر مواقع کار آنها به اورژانس کشیده می شود و در برخی مواقع ممکن است پزشک عمل فتق شکم را توصیه کند. به طور مثال زمانی که فتق رانی باعث گرفتگی یا فشردگی بخشی از روده شده باشد؛ نیاز به مداخله سریع پزشکی است.

به طور کلی علائم فتق شکم عبارتند از:

• درد؛
• حالت تهوع؛
• استفراغ؛
• عدم توانایی در انقباض شکم؛
• فتق دیافراگم هم علائمی از رفلاکس معده مانند سوزش معده را به همراه دارد.

چنانچه بیمار نتواند برآمدگی به وجود آمده را به جای خود برگرداند؛ امکان دارد محتوای فتق در جداره شکمی محبوس شده باشد که به آن فتق محبوس گفته می شود. این نوع فتق ممکن است جریان خون را در بافت های گیرافتاده مسدود کند. از جمله علائم فتق محبوس عبارتند از:

• حالت تهوع، استفراغ یا هر دو؛
• تب؛
• درد ناگهانی که خیلی سریع شدید می شود.
• بیرون زدگی فتق که در اکثر مواقع به رنگ قرمز، بنفش یا تیره مشاهده می شود.
• ناتوانی در حرکت دادن شکم یا خروج گاز معده؛

توجه: در صورت مشاهده علائم گفته شده هر چه سریع تر به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.

علائم فتق شکم در کودکان

فتق کشاله رانی در کودکان و نوزادان نتیجه ضعف جداره شکمی است که در هنگام تولد ایجاد شده است.

برخی مواقع فتق ها زمانی مشاهده می شوند که کودک در حال گریه کردن، تقلای زیاد، سرفه کردن یا حرکت دادن شکم خود است. فتق ممکن است کودک را بی اشتها و کج خلق کند.

علائم فتق شکم در زنان

باید بگوییم که برخی علائم فتق در زنان با مردان می تواند متفاوت باشد. اما قبل از هرچیز باید بدانید که زنان هم ممکن است به این عارضه مبتلا شوند. پس بنا بر باورهای غلط علائم خود را به بیماری های دیگر نسبت ندهید و برای درمان آن اقدام کنید. فتق شکمی زنان اصولا در حفره شکمی در فاصله میان سینه تا لگن یا در کشاله ران مشاهده می شود. از علائم آن نیز می توانیم به ایجاد درد در هنگام خندیدن، گریه، سرفه و دیگر فعالیت های فیزیکی اشاره کرد.

فتق شکمی در بارداری

در زمان بارداری تمام تغییراتی که در بدن ایجاد می شود، حتی جزئی ترین های آن ها می تواند خطرساز باشد. فتق شکمی در بارداری یکی از مواردی است که ممکن است برای مادر اتفاق بیافتد. در اکثر موارد فتق بدون هیچ درمانی در بدن فرد قرار دارد و هیچ دری را ایجاد نمی کند. فتق شکمی درمان های متفاوتی دارد که در این دوران می توان از شکم بند و یا کمپرس یخ استفاده کرد.

دلیل به وجود آمدن فتق چیست؟

تا به امروز به غیر از فتق برشی که در اثر جراحی شکم اتفاق می افتد، هیچ دلیلی برای به وجود آمدن سایر فتق ها یافت نشده است. اما ریسک ابتلا به بیماری فتق با افزایش سن بیشتر می شود و این بیماری در مردان بیشتر از زنان دیده می شود.

همان طور که در ابتدا گفتیم بیماری فتق می تواند موروثی باشد یا در کودکانی که دچار ضعف در جداره شکمی هستند به وجود آید.

البته موراد زیر هم می تواند منجر به ایجاد فتق شوند:

• یبوست های طولانی مدت؛
• سرفه های پی در پی؛
• فیبروز کیستیک؛
• بزرگ شدن پروستات؛
• زور زدن در هنگام دفع ادرار؛
• چاقی یا اضافه وزن؛
• آب آوردن شکم؛
• بلند کردن اجسام سنگین؛
• دیالیز صفاق؛
• تغذیه ناسالم؛
• کشیدن سیگار؛
• ورزش و فعالیت بدنی سنگین؛
• بیضه های پایین نیامده؛

بیشتر بخوانید: عوارض قرص های لاغری به چه صورت است؟

عوامل خطر بروز این بیماری

عوامل موثر در فتق برشی:

افرادی که به تازگی جراحی شکمی انجام داده اند و از این جراحی 3 الی 6 ماه گذشته است و در عین حال فعالیت های شدید بدنی انجام می دهند، باردار شده اند یا دچار چاقی شده اند بیشتر مستعد ابتلا به فتق برشی هستند.

عوامل موثر در فتق رانی:

• افراد مسن؛
• کسانی که در خانواده خود سابقه این بیماری را دارند.
• افرادی که سابقه ابتلا به این بیماری را داشتند.
• آقایان بیش از زنان در معرض این بیماری هستند.
• افرادی که دخانیات استفاده می کنند.
• افرادی که مبتلا به یبوست شدید هستند.
• خانم های باردار؛
• نوزادانی که قبل از 9 ماه متولد می شوند و یا وزنشان به شدت کم است.

عوامل موثر در فتق نافی:

• نوزادانی که قبل از 9 ماه متولد می شوند و یا وزنشان به شدت کم است.
• زنانی که چندین بار زایمان کرده اند.
• بزرگسالانی که مبتلا به چاقی و اضافه وزن هستند.
• زنان بیش از مردان به فتق نافی مبتلا می شوند.

عوامل موثر در فتق جداره شکمی:

• افراد بالای ۵۰ سال؛
• افراد چاق؛

روش های درمان فتق شکم

روش های درمان فتق شکم در هر فردی به نسبت اندازه فتق و علائم آن می تواند متفاوت باشد. از جمله روش های درمان این بیماری عبارتند از:

تغییر سبک زندگی

تغییر در رژیم غذایی روزانه می تواند تا حدودی علائم فتق را از بین ببرد اما باعث بهبودی کامل آن نمی شود. از جمله تغییراتی که می تواند تا حدی علائم این بیماری را بهبود بخشد عبارتند از:

• از خوردن وعده های غذایی سنگین و حجیم پرهیز کنید.
• پس از خوردن هر وعده غذایی از دراز کشیدن و خم شدن خودداری کنید.
• وزن خود را در محدوده استاندارد نگه دارید.
• با انجام برخی حرکات ورزشی می توان ماهیچه های اطراف فتق را تقویت کرد و علائم آن را کاهش داد (البته انجام غلط حرکات ورزشی می تواند باعث تشدید این بیماری و بیرون زدگی بیشتر فتق شود بنابراین در انجام حرکات ورزشی حتما از پزشک خود مشورت بگیرید).
• از خوردن مواد غذایی تند، مقدار زیاد گوجه و … که باعث رفلاکس معده یا سوزش معده می شود پرهیز کنید. همچنین با کاهش وزن و ترک استعمال دخانیات هم می توان از رفلاکس اسید معده جلوگیری کرد.

دارو درمانی

برای درمان فتق جداره شکمی برخی داروهای بدون نسخه و تجویزی پزشک می توانند در کاهش اسید معده و بهبود علائم بیماری موثر باشد. از جمله این داروها عبارتند از:

• آنتی اسید ها؛
• مسدود کننده ی گیرنده H2؛
• مهر کننده پمپ پروتون ؛

جراحی

در صورتی که فتق بیمار بزرگ و دردناک باشد؛ روش های درمانی گفته شده موثر نمی باشد و ممکن است پزشک انجام جراحی را توصیه کند.

برای جراحی فتق شکم با مشورت، پزشک حفره ای که در جداره شکمی تشکیل شده است را به کمک مش می دوزد.

عمل فتق شکم به روش باز یا لاپاراسکوپی انجام می شود. برای انجام جراحی فتق شکمی به روش لاپاراسکوپی چندین برش کوچک روی سطح شکم ایجاد می شود و دستگاه لاپاراسکوپی و ابزار جراحی از این طریق برای درمان فتق وارد شکم می شوند.

جراحی فتق شکم به روش لاپاراسکوپی یک روش کم تهاجمی است و کمترین آسیب را به بافت های اطراف وارد می کند.

دوره درمان جراحی های باز طولانی مدت است و بیمار ممکن است تا 6 هفته نتواند به زندگی عادی خود بازگردد. در حالی که عمل جراحی لاپاراسکوپی دوره نقاهت و درمان کوتاه تری دارد.

لازم به ذکر است که تمام فتق ها به روش لاپاراسکوپی قابل درمان نیستند؛ مانند فتق هایی که طی آن بخشی از روده به درون کیسه بیضه حرکت کرده است.

آیا فتق ناف خطرناک است؟

برای بسیاری این سوال وجود دارد که اگر فتق عمل نشود چه میشود؟ چه خطراتی دارد؟فتق نافی بیش تر در نوزادان و کودکان ایجاد می شود. همچنین در بیش تر موارد تا قبل از یک سالگی به خودی خود درمان می شود. این حالت سبب کاهش جریان خون در بخش تحت فشار می شود که تخریب بافت روده و درد در ناحیه شکم را به دنبال خواهد داشت. اگر خون رسانی به بخش مذکور به طور کامل قطع شود، بافت روده به طور کلی فاسد (gangrene) می شود. این امر عفونت را در پی دارد که در نتیجه ممکن است در تمام ناحیه شکم پخش شود. این موارد شرایط خطرناکی را برای بیمار به وجود می آورد.

خطرات فتق ناف در بزرگسالان نیز به همین صورت است. پس دوره درمان آن را جدی بگیرید!

بیشتر بخوانید: لاغری در سه روز؟ خواب یا یک رویا؟

عمل فتق چند ساعت طول میکشد؟

برای برخی از افراد این سوال پیش می آید که جراحی این عارضه چه مدت به طول می انجامد؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که در وهله اول این روش درمانی برای فتق هایی است که به صورت مرتب تکرار می شوند. ثانیا این عمل جراحی حدود 1 ساعت طول می کشد.